Heimurinn til bjargar USA

Undirmálslánin: Orsök erfiðleikanna...

Svokölluð undirmálslán hafa valdið hruni á alþjóðamörkuðum og gert íslenskum bönkum nær ómögulegt að sækja sér fjármagn þangað.

Undirmálslán á bandarískum og breskum húsnæðismörkuðum eru sögð undirrót alls þess óróa sem ríkt hefur á fjármálamörkuðum síðasta árið. Í stuttu máli þá er um að ræða lán til tekjulágs fólks sem á litlar sem engar eignir. Vextirnir á þeim eru hærri en á hefðbundnum húsnæðislánum vegna áhættunnar og það eru meiri líkur á vanskilum.

Í Bandaríkjunum voru dæmi um allt að 140% lán til íbúðakaupa. Já, fólk fékk 40.000 USD til viðbótar við hver 100.000 USD sem tekin voru að láni.

Munurinn er einnig sá að veðmangarar hafa iðulega milligöngu um lánveitinguna og það er alls ekki alltaf sem greiðslumatið er sannreynt. Lántakendur geta skrifað yfirlýsingu um tekjur sínar og hafa getað ýkt þær mjög án þess að það sé athugað frekar - bankinn sem veitir lánið selur það nefnilega áfram á markaði og hvatinn er því lítill til að ganga úr skugga um áreiðanleika lántakandans.

Mörg svona lán eru sett saman í nokkurs konar pakka eða vöndla og seld. Lífeyrissjóðir og vogunarsjóðir hafa til dæmis keypt mikið af þeim og bankar um víða veröld hafa tekið virkan þátt á þessum markaði, enda hægt að græða vel. Á meðan fasteignaverð hækkaði stöðugt og vextir voru lágir voru vanskil nefnilega ekki mikil. En um leið og fasteignaverðið lækkaði og vextir hækkuðu, hrundi markaðurinn og tekjulágt fólk með alltof þunga greiðslubyrði hætti að geta greitt af húsnæðislánunum. Meira en ein milljón Bandaríkjamanna missti heimili sitt þannig árið tvö þúsund og sex, ástandið versnaði svo til muna í fyrra.

Og lánveitendur sitja þar með í súpunni líka - tap banka og annarra lánastofnana er ekki tugir, ekki hundruð, heldur tugir þúsunda milljarða króna - samtals allt að þrjátíu billjónir króna. Íslensku bankarnir hafa ekki tapað miklu vegna þessa svo vitað sé, Askar Capital þarf að afskrifa á annan milljarð króna, og Kaupþing afskrifaði sjö milljarða.

Uppsagnir, greiðslufall, þjóðnýting -þetta eru orð sem ekki hafa heyrst lengi í bankageiranum. Það er ekki vitað nákvæmlega hvar undirmálslánin leynast í kerfinu, svo þeir sem lána bönkum fé halda að sér höndum núna og lána ekki nema á himinháum vöxtum.

Undir þetta eru íslensku bankarnir einnig seldir og samkvæmt frétt Financial Times frá í gær býðst þeim einfaldlega ekki fjármagn, markaðir eru þeim lokaðir, jafnvel þótt lánshæfismatið sé gott.

Og maður spyr sig:

Ef Bandaríkjamenn og Bretar hafðu ekki getað selt þessa verðlausu pappíra um heim allan með gæðastimpli frá bæði Moody´s og Standar & Poor, hver væri þá staða þeirra í dag?